Psychologiczny kącik rodzica część 2. Niezaspokojone potrzeby dziecka.

No to teraz czeka mnie robota, stwierdziłam do jednej z uczennic kiedy urodziła się Elsa. Matka dorosłej już wtedy córki odpowiedziała: na razie, to musi pani tylko zapewnić dziecku podstawowe rzeczy takie jak jedzenie, sen, miłość, nie ma tego wiele. Dopiero potem czeka robota. Miała rację. Choć początki nie są łatwe dla świeżo upieczonych rodziców, ich rola faktycznie ogranicza się przede wszystkim do zaspokojenia podstawowych potrzeb. Niby coś oczywistego, naturalnego, ale właśnie to co dziecko otrzymuje na początku pełni kluczową rolę w jego dalszym życiu. Co więc dzieje się, gdy mały człowiek nie dostaje tego, co niezbędne do prawidłowego rozwoju?

Od pierwszej chwili spędzonej z naszym dzieckiem, obojętne, czy jest to ta chwila po porodzie, czy przy pierwszym spotkaniu w Domu Dziecka, czy RZ zaczynamy poznawać tego małego człowieka. Nikt nie przychodzi na świat z instrukcją obsługi. Nikt też nie da nam gotowych wskazówek jak postępować. Mądrości możemy uczyć się z książek specjalnie do tego dedykowanych, od zaprzyjaźnionych ludzi szczerze opowiadających o swoich doświadczeniach, od rodziców, fachowców i z wielu jeszcze innych źródeł. To wiele pomaga, ale nic nie zastąpi wnikliwej analizy naszego własnego dziecka. U malucha możemy zaobserwować zmieniające się zachowania i reakcje w zależności od sytuacji. Jako, że jeszcze nie potrafi on zakomunikować nam tych potrzeb słowami, używa do tego innych środków takich jak płacz, gniew, radość czy wycofanie się. Działa to w obie strony, ponieważ dziecko doskonale potrafi dać nam również informację zwrotną. Na przykład maluch, który ma zaspokojoną potrzebę jedzenia może ze spokojem zasnąć nam w ramionach. Nieco starsze dziecko pogłaszcze się po brzuszku a przedszkolak powie nam, że obiad był pyszny.
Potrzeba zaspokojenia głodu jest dla wszystkich sprawą oczywistą. Prócz podstawowych potrzeb takich jak jedzenie, picie, sen, przytulanie, są jeszcze inne. Dziecko może na przykład pragnąć pobyć z tatą, nie tylko z mamą, pobawić się z rówieśnikami, a nawet pobyć samo. Jest to całkowicie normalne. Dziecko może mieć zły dzień i potrzebować naszego wsparcia i pomocy, a innym razem będzie wspaniale bawić się potrzebując jedynie zaopatrzenia w postaci jedzenia i picia. Ale przede wszystkim dziecko zawsze pragnie akceptacji i bycia kochanym pod każdym względem, bezwarunkowo. To tylko kilka przykładów, potrzeb przecież jest wiele i zmieniają się w zależności od sytuacji i okoliczności. I o ile w przypadku małego dziecka jesteśmy zdani na swoją intuicję i zdolność odczytywania tych potrzeb, tak przy dziecku nieco starszym, możemy oprócz tego zaobserwować pewne znaki, świadczące o niezaspokojonych potrzebach dziecka. Są to:

* Widoczny brak energii – dziecko jest apatyczne, markotne, przygaszone
* Brak fizycznego komfortu – dziecko jest stale zaniepokojone, zirytowane lub agresywne
* Ciągłe zmęczenie – pomimo wystarczającej ilości snu dziecko jest słabe, wyczerpane i śpiące
* Brak zainteresowania – dziecku brak inspiracji, jest znudzone i obojętne

Jeżeli twoje dziecko jest zdrowe i nie podejrzewasz żadnej choroby a zauważysz u niego któreś z zachowań, nie czekaj, działaj! Dziecko może potrzebować pomocy. Kluczowe będzie tu poświęcenie mu uwagi, obserwacja, próba dowiedzenia się, co może być przyczyną jego zachowania. Już nawet małe dziecko jest w stanie pomóc nam określić w czym tkwi problem. Przedszkolaka możemy zachęcić do rozmowy poprzez stworzenie odpowiednich do tego warunków. Zdobądźmy zaufanie starszaka. Zadajmy sobie pytanie: czego pragnie moje dorastające dziecko? Może to potrzeba intymności i niezależności? A może akceptacji wśród rówieśników? Bezpieczeństwa w swoim środowisku? Pomoże nam to w określeniu problemu i dobory odpowiedniej formy wsparcia. Nie bójmy się również korzystać z fachowej pomocy!

Sytuacja w której potrzeby dzieci nie są zaspokajane nie dotyczy tylko dzieci adopcyjnych. Pomyślcie jak często słyszymy o szeroko praktykowanych, modnych, ale zarazem drastycznych metodach wychowawczych. Wystarczy tu wspomnieć na przykład o metodzie “niech się dziecko wypłacze” stosowanej przez “nowoczesnych” rodziców przy usypianiu niemowląt. Owszem, dziecko w ostateczności przestaje płakać, ale nie dlatego, że ta metoda jest skuteczna, ale dlatego, że dostaje sygnał, że nikt nie reaguje na jego potrzeby i nikt ich nie zaspakaja. W małym dziecku zwiększa się poziom stresu i w ten sposób powstaje ogromna, niezaspokojona pustka prowadząca nawet do zmian w rozwijającym się mózgu.

Interesując się tematem adopcji, wielu z nas szuka informacji w internecie. Przyznam wam szczerze, że jedyną rzeczą, której ja poszukiwałam był numer telefonu do ośrodka. Wydawało mi się, że to właśnie tam znajdę odpowiedzi na wszystkie moje pytania. Już wtedy jednak istniały blogi takie jak mój, fora, grupy adopcyjne, gdzie możemy również prywatnie porozmawiać z bardziej doświadczonymi ludźmi. Kopalnia wiedzy. Ale o ile historie zasłyszane w ośrodku analizowane są przez fachowców z podaniem całego ich przebiegu, tak czytając na forach suche wpisy o szczęśliwych zakończeniach drogi adopcyjnej nie znając całego tła i nie mając informacji o faktycznym stanie zdrowia dziecka i tego co przeżyło, w pewien sposób zaburza prawdziwość tego obrazu. Jakże wiele razy ktoś chwali się, że adoptował zdrowe dziecko, nie wspominając, że matka była tak obciążona, że w każdej chwili może ten fakt odbić się to echem. Jakże często słyszymy o cudownej małej dziewczynce, słodkiej, kochanej, nie wiedząc, że była molestowana przez swojego ojca, bo nikt na forum nam tego nie napisze. To naturalne, bo nikt nie ma obowiązku podawania szczegółów swojej adopcji, ale trzeba mieć tego świadomość. Dlaczego? By być przygotowanym na to, że nagle ta słodka, kochana blondynka, którą my adoptowaliśmy może wpaść w histerię wyładowując emocje, a nasz do tej pory zdrowy syn może mieć kłopoty w szkole. Może, ale nie musi. Jeśli jednak tak się stanie, nie możemy tego przegapić.
Pamiętajmy, że każda, nawet najmniejsza potrzeba jest fundamentem do prawidłowego rozwoju. Jeżeli nie jest zaspokojona, a przy okazji dziecko przeżywa traumę swojej przeszłości w postaci na przykład przemocy domowej, alkoholizmu rodziców, molestowania, czeka nas dużo pracy, by naprawić wyrządzone szkody a niektóre mogą być nawet nieodwracalne.

W dzisiejszym świecie często zapomina się, że spełnienie potrzeb materialnych jest sprawą drugorzędną. Łatwiej jest kupić dziecku kolejną zabawkę, wysłać na kolejne zajęcia pozalekcyjne czy zawieźć do kolegi. Dużo trudniej pobawić się z dzieckiem tą nową zabawką, znaleźć wspólne hobby, czy spędzić czas z rodziną. Oczywiście można polemizować, że przecież musimy pracować, dziecku potrzebne są ubrania, angielski, który wykorzysta potem w pracy, czy kompetencje społeczne. Owszem. Ale niezauważone i niespełnione potrzeby mogą na zawsze skrzywdzić człowieka i zmienić go tak, że będzie żył w krzywym zwierciadle samego siebie a rzeczy takie jak miłość, bliskość, odpowiednie relacje, szacunek, empatia czy zwykła radość życia przestaną istnieć.