Gasnący płomień

Kiedy rodzic stosuje fizyczną przemoc wobec dziecka, zostawia ślady na jego ciele i wyzwala w nim agresję. Kiedy stosuje wobec niego przemoc werbalną wyzwala w nim strach i burzy jego poczucie własnej wartości. Kiedy dziecko jest molestowane seksualnie jego poczucie intymności i zdrowa seksualność ulegają zniszczeniu. We wszystkich tych przypadkach cierpi również psychika dziecka.
Ale jest jeszcze jeden rodzaj przemocy kiedy to rodzic znęca się psychicznie nad dzieckiem stosując tak zwany Gaslighting.

Gaslighting (wym: /ˈɡæslaɪtɪŋ/ ) to mało znany termin przemocy psychicznej, polegającej na takim manipulowaniu drugą osobą, by stopniowo przejmować kontrolę nad jej sposobem postrzegania rzeczywistości. Pochodzi od tytułu sztuki Patrica Hamiltona „Gas light” („Gasnący płomień”) i opowiada historię pewnego małżeństwa. Paula, która podejrzewa męża o morderstwa zauważa, że z domu znikają przedmioty, a w nocy docierają do niej dziwne dźwięki. Mąż robi wszystko, by uwierzyła, że są to jedynie jej urojenia, zapalając na przykład lampy gazowe i przekonując kobietę, że tylko ona je widzi. W końcu manipulacja się udaje i żona zaczyna wierzyć, że jest chora psychicznie.

Ale Gaslighting nie dotyczy tylko dorosłych. W stosunku do dzieci jest jedną z najbardziej wyrafinowanych form przemocy. Od momentu urodzenia do ukończenia mniej więcej 18 miesiąca życia, dziecko uczy się ufać, że rodzice zaspokoją jego podstawowe potrzeby takie jak jedzenie, ubranie, schronienie, wsparcie, troskę i opiekę. Wtedy następuje u dziecka naturalne poczucie bezgranicznego zaufania, cenione wyżej niż własna intuicja. Ale dysfunkcyjni rodzice, czy też najbliżsi opiekunowie stosują różne formy manipulacji, by zaspokoić nie potrzeby dziecka, ale swoje własne. Używając do tego władzy, zdobytego zaufania i autorytetu, rodzic przejmuje całkowitą kontrolę emocjonalną i fizyczną nad swoim dzieckiem.

Jak to wygląda w praktyce?

Faza 1. Wzbudzenie zaufania.

Na pierwszy rzut oka rodzic stosujący ten rodzaj przemocy wydaje się być troskliwym, kochającym opiekunem. Poświęca dziecku dużo czasu, nie różniąc się w zasadzie niczym od normalnego rodzica. Jednak podczas gdy zdrowe rodzicielstwo polega na spędzaniu z dzieckiem czasu, by nawiązać z nim bliskie relacje, toksyczne sprowadza się do poznawania dziecka, by wykorzystać tę wiedzę w procesie manipulacji nim.

Faza 2. Żadnych granic.

Już na samym początku rodzic nie pozwala dziecku na samodzielność, niejako sprawiając, że granice między tym gdzie kończy się rodzic a gdzie zaczyna jego dziecko nie istnieją. Dziecko przejmuje zainteresowania dorosłego, zachowania i nastroje. Rodzic nie zostawia mu miejsca na stworzenie swojej odrębności tworząc tak zwaną mini wersję siebie.

Faza 3. Prezenty niespodzianki.

Toksyczny rodzic kupuje prezenty bez okazji, zwykle bardzo pożądane przez dziecko. Po początkowej euforii, prezent ten jest dziecku zabierany i oddawany z powrotem wtedy, gdy rodzic tak zadecyduje. Dzięki tej metodzie manipulacji opiekun ma całkowitą kontrolę nad dzieckiem, które uczy się pewnych zachowań i podążania za wolą rodzica, by spełnić jego i swoje oczekiwania (chce odzyskać daną rzecz)

Faza 4. Izolacja

Aby manipulacyjne metody przyniosły efekt, rodzic musi być jedynym dominującym “głosem” w głowie dziecka. Dlatego też na tyle na ile jest to możliwe eliminuje inne osoby z jego życia podając powody takiego a nie innego zachowania. “Babcia to wariatka” , ” Twoja najlepsza przyjaciółka mówiła o tobie złe rzeczy”, “Nikt nie kocha cię tak jak ja” to tylko kilka przykładów w jaki sposób rodzic uzależnia od siebie swoje dziecko, któremu wydaje się, że tylko on (rodzic) może zaspokoić jego potrzeby, nikt inny.

Faza 5. Sugestie.

Na tym etapie zaczyna się prawdziwa manipulacja zwykle od delikatnych sugestii typu “Jesteś zapominalski” , “Ale jesteś dziś wkurzony”. Dziecko wcale nie musi być zapominalskie, ale drobna sugestia połączona na przykład ze znikaniem przedmiotów sprawia, że sytuacja staje się realistyczna. Rodzic potrafi skutecznie odwrócić wszystko na swoją stronę i wywołać uczucie, którego pierwotnie nie było. “Przecież słyszę po twoim głosie, że jesteś zły na mnie. Znam cię lepiej niż ty sam”. Nawet jeśli dziecko na początku nie czuje się zdenerwowane i broni się mówiąc “Nie zapomniałem”, takie stwierdzenie na pewno wywoła w nim gniew.

Faza 6. Przenoszenie podejrzeń.

Gaslighter z natury jest osobą pełną podejrzeń i przenosi swoje lęki, strach na dziecko, któremu wmawia paranoję tym samym zdejmując odpowiedzialność z własnej osoby. Nie mając z kim skonfrontować prawdy i uznając autorytet rodzica, dziecko wierzy we wszystko co słyszy a odwrócona percepcja staje się rzeczywistością.

Faza 7. Wyobraźnia.

Na tym etapie rodzic sugeruje dziecku, że wyobraża sobie ono rzeczy, które nie istnieją. Może na przykład celowo usuwać “zagubione” przedmioty, twierdzić, że dziecko słyszy głosy lub wywoływać uczucie choroby czy konieczność pomocy. Wszystko po to, by coraz bardziej uzależnić dziecko od siebie i swojej “przemocowej” percepcji.

Faza 8. Atak i wycofanie.

Rodzic stosuje taktykę manipulacji polegającą na atakowaniu dziecka tylko po to, by za chwilę trywializować znaczenie tej sytuacji. Tym samym dziecko ma poczucie, że jego odczucia i reakcja są wyolbrzymione i przesadzone. Wyśmiany w oczach rodzica przestaje ufać swojemu instynktowi.

Faza 9. Przejęcie kontroli.

Na tym ostatnim etapie, rodzic uzyskuje wystarczająco władzy i dominacji nad dzieckiem, że w zasadzie może zrobić z nim cokolwiek zechce. Zwykle nie ma już żadnych granic ograniczających zachowanie rodzica a dziecko jest w 100% uległe. W wielu przypadkach doświadcza ono w domu również innych form traumy, dlatego też ten ostatni etap może być dla niego jeszcze bardziej bolesny.

By zauważyć dziecko będące ofiarą Gaslightingu potrzeba osoby z zewnątrz i niezależnego spojrzenia na jego zachowanie. Pomoc jest niezbędna, ale wymaga wiele poświęcenia, odwagi, wnikliwej analizy i wyczucia czasu. Może być to drugi rodzic, przyjaciel rodziny, dziadkowie a nawet sąsiad czy psycholog szkolny. O tym rodzaju przemocy nie mówi się zbyt często, ale warto podjąć próby ratowania takiej osoby poprzez przede wszystkim znalezienie fachowej pomocy.

Czy jestem ofiarą?
Jeżeli zastanawiasz się, czy może sam jesteś ofiarą Gaslightingu, zwróć uwagę na kilka sygnałów ostrzegawczych. Czy powątpiewasz czasem we własne sądy? A może zastanawiasz się, czy na pewno wszystko zrobiłeś dobrze, bo boisz się narazić na brak aprobaty? Czy zawsze jesteś przygotowany na konfrontację? Czy w rozmowie z innymi zastanawiasz się, czy warto poruszać jakiś temat z obawy przed konsekwencjami? Czy wątpisz w siebie i swoje poglądy stawiając się raczej w pozycji przepraszającej lub stosujesz niewinne kłamstwa by nie prowokować?

A może to ja jestem oprawcą?
Rozejrzyj się również wokół siebie i pomyśl, czy sam nie stosujesz jakichś form manipulacji drugim człowiekiem. Często krzywdzimy ludzi nieświadomie, nawet tych, których mocno kochamy. Nie zawsze jest to forma Gaslightingu, ale warto zadać sobie pytanie, czy w jakiś sposób nie przejmuję kontroli nad drugim człowiekiem kwestionując jego instynkty, uczucia i racje.
Manipulant może na przykład udawać, że nie rozumie drugiej osoby mówiąc “O co ci chodzi, coś sobie wymyśliłeś/aś”, podawać w wątpliwość jej wersję zdarzeń “Przecież tak nie było, wymyśliłeś/aś sobie” lub odrzucać jej obawy “Przesadzasz, masz urojenia, oszalałeś”.
My rodzice mamy tendencję do zaprzeczania uczuciom dzieci mówiąc na przykład “Na pewno aż tak cię nie boli” gdy dziecko kolejny raz skarży się na ból brzuszka, “To nie jest straszne” gdy dziecko wyraźnie boi się czegoś. Pamiętajmy, że zdrowa troska o drugiego człowieka nie ma nic wspólnego z toksycznymi relacjami i całkowitym podporządkowaniem sobie drugiego człowieka. Wierząc w wersje manipulatora, w przyszłości nasze dziecko będzie miało niską samoocenę a co gorsza może nawet zakwestionować własne zdrowie psychiczne.

Ciekawostka.
Jay Carter, badacz zjawiska Gaslightingu, twierdzi że tylko 1% ludzi celowo stosuje tę technikę, by zranić swoje ofiary, 20% używa jej nie do końca świadomie jako mechanizmu obronnego, podczas gdy reszta robi to nieświadomie i sporadycznie.

Źródło: www.psychcentral.com
Focus.pl